نفت ایران؛ از تحریم‌های ترامپ تا فروش یک و نیم میلیون بشکه‌ای/ افزایش درآمد نفتی، آبی بر آتش بازار ملتهب ارز

گروه نفت و انرژی بازارنیوز: میزان ذخایر نفتی ایران تا پایان سال ۲۰۱۷، حدود ۱۵۷ میلیارد بشکه برآورد شده که ۱۰ درصد ذخیره نفت خام جهان و ۱۳ درصد از ذخایر نفتی سازمان اوپک را تشکیل می‌دهد. میزان تولید نفت و میعانات ایران در سال ۲۰۱۷، روزانه بیش از ۴.۷ میلیون بشکه در روز بوده که از این میزان، ۳.۸ میلیون بشکه آن، نفت خام بوده است.

این در حالی است که صادرات نفت ایران بر اثر تحریم‌های امریکا و سازمان ملل متحد، طی سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۵ به شدت کاهش یافته بود، ولی پس از عقد قرارداد برجام در سال ۲۰۱۶، روند صعودی خود را مجددا شروع کرد. گزارش‌های اداره اطلاعات انرژی آمریکا نشان می‌دهد، صادرات نفت ایران در سال ۲۰۱۷ به‌طور متوسط ۲.۵ میلیون بشکه در روز بوده که این رقم در مقایسه با سال گذشته آن، ۲۰۰ هزار بشکه بیشتر بوده است.

با روی کار آمدن دونالد ترامپ به عنوان رئیس جمهور امریکا و اعلام خروج از توافقنامه برجام درماه می‌سال ۲۰۱۸ و اعمال تحریم‌های سنگین نفتی، به منظور قطع کامل صادرات نفت ایران، فروش نفت روند نزولی به خود گرفت.

پس از این تصمیم رئیس جمهور امریکا، مسئولین کشور ما طی صحبت‌هایی که انجام می‌دادند، بر این نکته تاکید داشتند که تحریم‌های امریکا نمی‌تواند فروش نفت ما را به صفر برساند. در همین راستا، رئیس جمهور، به امریکا و هم‌پیمانان منطقه‌ای آن هشدار داد که اگر ایران نتواند نفت بفروشد، هیچ کشوری در منطقه هم نباید نفت بفروشد و تاکید کرد که در آن صورت ایران تنگه هرمز را خواهد بست.

رفته رفته میزان فروش ایران پس از پایان دوره معافیت‌های امریکا به برخی کشور‌های خریدار نفت ایران، کاهش یافت تا جایی که اواخر سال ۹۸، برخی مسئولین و نمایندگان مجلس تلویحا به عدم امکان فروش نفت اذعان داشتند. با این حال در تنظیم سند بودجه سال ۹۹، میزان فروش نفت در این سال را روزانه حدود یک میلیون بشکه در روز پیش‌بینی کردند که موجب اعتراض بسیاری از کارشناسان شد.

کارشناسان معتقد بودند در شرایطی که در همان برهه زمانی امکان فروش نفت نزدیک به صفر شده بود، فروش یک میلیون بشکه در روز امری محال است و موجب کسری بودجه سرسام‌آور دولت در سال ۹۹ خواهد شد. حسین راغفر، استاد اقتصاد در نشست بازارنیوز در بهمن ماه سال گذشته، پیرامون این موضوع اظهار داشت: «تحقق درآمد نفتی و ۱۹۸ هزار میلیارد تومان درآمد مالیاتی با توجه به روند کنونی نا ممکن است یا احتمالش فوق العاده پایین است. کسری بالای بودجه موجب استقراض هرچه بیشتر دولت، افزایش قیمت ارز، کالا‌ها و خدمات دولتی خواهد شد. هزینه‌های بالای آن سهم قابل توجهی از بودجه را به خود اختصاص داده است.»

پس از مدتی و در سال ۹۹، کم کم عدم فروش نفت وارد ادبیات مسئولین کشور شد تا جایی که محمد باقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه طی صحبتی در ابتدای شهریور سال جاری اظهار داشت: «شدیدترین مرحله تحریم، نفت در برابر غذا بود، اما الان در شرایطی هستیم که این بی‌انصاف‌ها و دژخیمان حتی برای غذا و دارو اجازه فروش یک قطره نفت را نمی‌دهند.»

در همین بحبوحه، خبرگزاری رویترز در خبری غافل‌گیرانه، از رشد بی سابقه فروش نفت ایران  در ماه سپتامبر (شهریور) خبر داد. این خبرگزاری به نقل از سمیر مدنی، یکی از بنیانگذاران TankerTrackers، اعلام کرد که فروش نفت ایران در این ماه به حدود یک میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه در روز رسیده است.

بیژن زنگنه، وزیر نفت هم در ۲۵ شهریور ماه، در خلال جلسه ارائه گزارش به مجلس یازدهم، از فروش نفت به روش‌های پنهانی خبر داد و اظهار داشت: «ما هر چه صادر می‌کنیم به اسم ایران نیست. چند بار تغییر می‌کند؛ حتی سند‌ها هم تغییر می‌کند، مشخصات هم همین‌طور. می‌گویند که چرا برنامه‌هایت را برای دور زدن تحریم‌ها توضیح ندادید من اگر برنامه‌ها را توضیح دهم نقشه عملیات را لو داده‌ام، من فقط می‌توانم نتایج را خدمت نمایندگان بگویم.»

روز‌های گذشته نیز اخبار و اظهاراتی درباره فروش نفت ایران به گوش رسید. خبرگزاری بی‌بی‌سی به نقل از روزنامه امریکایی وال استریت ژورنال، از فروش ۸ میلیون بشکه‌ای ایران در بازه زمانی ۱۲ خرداد تا یکم تیرماه به چین خبر داد. این روزنامه همچنین مدعی شده که ایران از آب‌های نزدیک بندر فاو عراق برای تحویل نفت صادراتی خود استفاده می‌کند و نفت خود را با نفت این کشور مخلوط کرده و به فروش می‌رساند.

به نوشته این روزنامه، ایران در ۶ ماهه گذشته، به طور میانگین روزانه ۸۲۷ هزار بشکه نفت صادر کرده است.

هر چند مشخص نیست پول حاصل از فروش نفت، چگونه به دست کشور خواهد رسید و از محرمانگی‌های حاکمیت است، اما اخباری که خبرگزاری‌های آن طرف آبی درباره افزایش صادرات نفت ایران ارائه دادند و تایید تلویحی مسئولین دولتی و همچنین اظهارنظر‌های پشت پرده برخی مسئولین، می‌تواند نوید دهنده بهبود اوضاع کسری بودجه سرسام‌آور و جبران کننده کاهش فروش پیش از این باشد.

اخبار فروش نفت در کنار خبر‌های بازگشت طلب ایران از سایر کشور‌ها از جمله عراق و به زودی کره جنوبی، می‌تواند شوکی منفی به روند ماه‌های اخیر افزایش نرخ ارز وارد کند؛ چنانچه چشمه کوچکی از آن را در هفته گذشته و با کاهش ۴ هزار تومانی نرخ دلار دیدیم؛ لذا همانطور که مسئولین هم اعلام کردند، خبر‌های خوبی برای نیمه دوم سال ۹۹ برای اقتصاد کشور انتظار می‌رود.